Μία πε­ρι­ή­γη­ση στα φι­λο­λο­γι­κά κα­φε­νεία της πα­λιάς Αθή­νας, αρ­χής γε­νο­μέ­νης από τον 19ο αιώ­να και φτά­νο­ντας μέ­χρι και τη δε­κα­ε­τία του 1960, στα οποία συ­να­ντιού­νταν συγ­γρα­φείς, μυ­θι­στο­ριο­γρά­φοι, ποι­η­τές, εκ­δό­τες, δη­μο­σιο­γρά­φοι και κρι­τι­κοί, κά­νει το Αθη­ναϊ­κό Πρα­κτο­ρείο.

Τα κα­φε­νεία Γιαν­νό­που­λου - Ζα­χα­ρά­του
Η εν­δει­κτι­κή πε­ρι­πλά­νη­ση γα τα κα­φε­νεία, όπου σύ­χνα­ζε εκεί­νος τον πλη­θυ­σμό που οι πα­λαιό­τε­ροι ονό­μα­ζαν «λο­γο­τε­χνι­κές συ­ντρο­φιές», ξε­κι­νά­ει από αυ­τό του Γιαν­νό­που­λου, στο ομώ­νυ­μο μέ­γα­ρο της Πλα­τεί­ας Συ­ντάγ­μα­τος, που λει­τούρ­γη­σε μέ­χρι το τέ­λος της δε­κα­ε­τί­ας του 1890. Εκεί θα συ­να­ντή­σου­με τις εμ­βλη­μα­τι­κές μορ­φές του Πα­λα­μά, του Ρο­ΐ­δη και του Γε­ωρ­γί­ου Δρο­σί­νη. Στο ίδιο κτί­ριο θα λει­τουρ­γή­σει αρ­γό­τε­ρα το κα­φε­νείο του Ζα­χα­ρά­του, που θα με­τα­φερ­θεί εν συ­νε­χεία στην κο­ντι­νή οι­κία Βού­ρου. Το κα­φε­νείο του Ζα­χα­ρά­του πρω­τα­γω­νί­στη­σε στην πο­λι­τι­κή, αλ­λά και στην καλ­λι­τε­χνι­κή ζωή της Αθή­νας. Στρα­τιω­τι­κοί, δη­μο­σιο­γρά­φοι και πο­λι­τι­κοί έπι­ναν τον κα­φέ τους δί­πλα στα τρα­πέ­ζια των συγ­γρα­φέ­ων και δεν εί­ναι ασφα­λώς τυ­χαίο πως στου Ζα­χα­ρά­του έσπευ­σε να πιει τον κα­φέ του και ο Κα­βά­φης κα­τά τη διάρ­κεια της πρώ­της επί­σκε­ψής του, το 1901, στην Αθή­να.

Το Ου­ζε­ρί του Από­τσου
Λί­γο πριν από το τέ­λος του 19ου αιώ­να θα ανοί­ξει επί της Στα­δί­ου το Ου­ζε­ρί του Από­τσου, που θα εγκα­τα­στα­θεί κα­τό­πιν στη Βου­κου­ρε­στί­ου, για να κα­τα­λή­ξει στην Πα­νε­πι­στη­μί­ου. Στον χώ­ρο του Από­τσου θα γεν­νη­θεί, εν έτει 1945, το καλ­λι­τε­χνι­κό πε­ριο­δι­κό «Τε­τρά­διο» με εκ­δό­τες τον Αλέ­ξαν­δρο Ξύ­δη, τον Αλέ­ξη Σο­λω­μό, τον Αν­δρέα Κα­μπά και τον Αντώ­νη Βου­σβού­νη. Στον Από­τσο σύ­χνα­σαν από τους πα­λαιό­τε­ρους ο Μιλ­τιά­δης Μα­λα­κά­σης και ο Ζα­χα­ρί­ας Πα­πα­ντω­νί­ου και από τη γε­νιά του 1930 ο Σε­φέ­ρης, ο Ελύ­της, ο Αν­δρέ­ας Κα­ρα­ντώ­νης και ο Γιώρ­γος Κα­τσί­μπα­λης.

Ο Μαύ­ρος γά­τος
Το 1917 θα ανοί­ξει στη συμ­βο­λή των οδών Ακα­δη­μί­ας και Ασκλη­πιού ο «Μαύ­ρος γά­τος», ένα ημι­υ­πό­γειο δί­πλα στο σπί­τι του Πα­λα­μά. Ο «Μαύ­ρος γά­τος» ήταν το αγα­πη­μέ­νο κα­φε­νείο των Αθη­ναί­ων μπο­έμ. Εκεί πή­γαι­ναν, όμως, και εκ­δό­τες για να συμ­φω­νή­σουν και να σχε­διά­σουν τα επό­με­να βι­βλία τους, πα­ρου­σιά­ζο­νταν μυ­θι­στο­ρή­μα­τα και ποι­η­τι­κές συλ­λο­γές ενώ γί­νο­νταν και έντο­νες πο­λι­τι­κές συ­ζη­τή­σεις στις οποί­ες πρω­το­στα­τού­σε ένα και­νο­φα­νές πο­λι­τι­κό εί­δος: οι σο­σια­λι­στές. Στις καλ­λι­τε­χνι­κές, πά­λι, και τις φι­λο­λο­γι­κές συ­ζη­τή­σεις συμ­με­τεί­χαν ο Κλέ­ων Πα­ρά­σχος, ο Φώ­τος Γιο­φύλ­λης, ο Δη­μο­σθέ­νης Βου­τυ­ράς, ο Τέλ­λος 'Α­γρας, ο Ρώ­μος Φι­λύ­ρας, ο Κώ­στας Βάρ­να­λης, ο Λά­μπρος Πορ­φύ­ρας, ο Κώ­στας Πα­ρο­ρί­της και, φυ­σι­κά, ως προ­νο­μια­κός γεί­το­νας και συν­δαι­τυ­μό­νας, ο Κω­στής Πα­λα­μάς.

Το ιστο­ρι­κό Πα­τά­ρι του Λου­μί­δη
Πα­ρα­μο­νές του Β' Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου θα λει­τουρ­γή­σει επί της Στα­δί­ου το «Πα­τά­ρι», που απο­τε­λού­σε συ­μπλή­ρω­μα του κα­φε­κο­πτεί­ου των αδελ­φών Λου­μί­δη το οποίο βρι­σκό­ταν στο ισό­γειο. Εδώ θα γεν­νη­θεί ο ελ­λη­νι­κός μο­ντερ­νι­σμός με ποι­η­τές όπως ο Γκά­τσος, ο Ελύ­της και ο Εμπει­ρί­κος, αλ­λά και ο Μίλ­τος Σα­χτού­ρης, ο Τά­κης Σι­νό­που­λος, η Ελέ­νη Βα­κα­λό και ο Μι­χά­λης Κα­τσα­ρός. Σε αυ­τό θα βρε­θούν ακό­μα ο Μά­νος Χα­τζι­δά­κις και ο Μί­κης Θε­ο­δω­ρά­κης, κα­θώς και ει­κα­στι­κοί όπως ο Γιάν­νης Μό­ρα­λης και ο Γιάν­νης Τσα­ρού­χης. Στο «Πα­τά­ρι» ο χώ­ρος ήταν αυ­στη­ρά οριο­θε­τη­μέ­νος. Στο βά­θος της αί­θου­σας κά­θο­νταν καλ­λι­τέ­χνες και συγ­γρα­φείς ενώ στα μπρο­στι­νά τρα­πέ­ζια μα­ζεύ­ο­νταν δη­μο­σιο­γρά­φοι, επι­θε­ω­ρη­σιο­γρά­φοι και ηθο­ποιοί. Μα­ζί, ωστό­σο, με τα λο­γο­τε­χνι­κά κα­φε­νεία δο­ξά­στη­καν στο πα­ρελ­θόν και τα φι­λο­λο­γι­κά σα­λό­νια. Ένα από τα πιο γνω­στά ήταν το φι­λο­λο­γι­κό σα­λό­νι του Μάρ­κου Αυ­γέ­ρη και της Έλ­λης Αλε­ξί­ου, στην οδό Αλω­πε­κής, στο Κο­λω­νά­κι.
Στη δε­κα­ε­τία του 1960 κά­θε Πέμ­πτη βρά­δυ συ­γκε­ντρω­νό­ταν εκεί η αφρό­κρε­μα της αρι­στε­ρής τέ­χνης και δια­νό­η­σης:
Κώ­στας Βάρ­να­λης, Βα­σί­λης Ρώ­τας, Βού­λα Δια­μια­νά­κου, Ζή­σης Σκά­ρος, Γιάν­νης και Ρό­ζα Ιμ­βριώ­τη, Νί­κος Πα­πάς και Ρί­τα Μπού­μη-Πα­πά, Δι­δώ Σω­τη­ρί­ου, Λι­λί­κα Νά­κου, Μέλ­πω Αξιώ­τη, Σο­φία Μαυ­ροει­δή-Πα­πα­δά­κη, Δη­μή­τρης Φω­τιά­δης.

Το φι­λο­λο­γι­κό σα­λό­νι των Κα­τα­κου­ζη­νών
Ένα άλ­λο φι­λο­λο­γι­κό σα­λό­νι ήταν σπί­τι του 'Αγ­γε­λου και της Λη­τώς Κα­τα­κου­ζη­νού, πρώ­τα στην οδό Πιν­δά­ρου κι ύστε­ρα στη λε­ω­φό­ρο Αμα­λί­ας (με θέα τη Βου­λή και τον Εθνι­κό Κή­πο), όπου λει­τουρ­γεί και σή­με­ρα ως χώ­ρος εκ­δη­λώ­σε­ων. Στο σα­λό­νι των Κα­τα­κου­ζη­νών θα ορ­γα­νω­θεί για πρώ­τη φο­ρά έκ­θε­ση με έρ­γα του Θε­ό­φι­λου ενώ θα πιουν τον κα­φέ ή το πο­τό τους και εκλε­κτά μέ­λη γε­νιάς του '30: Από Σε­φέ­ρη, Ελύ­τη, Εμπει­ρί­κο, Νί­κο Χα­τζη­κυ­ριά­κο-Γκί­κα, Ηλία Βε­νέ­ζη και 'Αγ­γε­λο Τερ­ζά­κη μέ­χρι Κ. Θ. Δη­μα­ρά, Σπύ­ρο Βα­σι­λεί­ου, Θα­νά­ση Απάρ­τη και Ευάγ­γε­λο Πα­πα­νού­τσο. Το σα­λό­νι των Κα­τα­κου­ζη­νών θα επι­σκε­φθούν και προ­σω­πι­κό­τη­τες του διε­θνούς στε­ρε­ώ­μα­τος: Αλ­μπέρ Κα­μί, Μαξ Σα­γκάλ, Ουί­λιαμ Φό­κνερ.

Φι­λο­λο­γι­κά σα­λό­νια άνοι­ξαν επί­σης στα προ­γε­νέ­στε­ρα χρό­νια ο Πα­λα­μάς, ο Σου­ρής, η Καλ­λι­ρόη Παρ­ρέν και ο Κώ­στας Ου­ρά­νης και στα νε­ό­τε­ρα η Ελέ­νη Βλά­χου, ο Γιώρ­γος Θε­ο­το­κάς, ο Αν­δρέ­ας Εμπει­ρί­κος και ο Γιώρ­γος Κα­τσί­μπα­λης.

Πε­ρισ­σό­τε­ρες πλη­ρο­φο­ρί­ες στις πη­γές οι οποί­ες χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν: έκ­δο­ση της Ομά­δας Άστυ «70 χρό­νια αθη­ναϊ­κών κα­φε­νεί­ων. Τα στέ­κια των λο­γο­τε­χνών» (2014), «Φι­λο­λο­γι­κά κα­φε­νεία και στέ­κια της Αθή­νας» (Εστία, 1988) του Γιάν­νη Πα­πα­κώ­στα, «Το­πω­νύ­μια της Αθή­νας, του Πει­ραιά και των πε­ρι­χώ­ρων» (εκ­δό­σεις Φι­λιπ­πό­τη, 1995) του Γιάν­νη Και­ρο­φύλ­λα, και το άρ­θρο του Δη­μή­τρη Γκιώ­νη «Τα φι­λο­λο­γι­κά σα­λό­νια - κά­πο­τε» («Ελευ­θε­ρο­τυ­πία», 18 Ιου­νί­ου 2011).

---

πη­γή: Εφη­με­ρί­δα των Συ­ντα­κτών